Święty Walenty był kapłanem rzymskim oraz lekarzem. Żył w III wieku w Cesarstwie rzymskim za panowania Klaudiusza II Gockiego. Był prawdopodobnie biskupem z Terni – obecnie włoska Umbria – miasta znajdującego się około 100 km od Rzymu.
Ternia jest jedynym miejscem na świecie, gdzie 14 lutego ludzie są zwolnieni z pracy. W tym dniu także do włoskiego miasteczka przyjeżdżają młode pary, które w miejscowej katedrze przy grobie św. Walentego, ślubują sobie, że do końca roku wezmą ślub.
Cesarz Klaudiusz II Gocki za namową swoich doradców zabronił młodym mężczyznom wchodzić w związki małżeńskie. Uważał on, że najlepszymi żołnierzami są legioniści nie mający rodzin. Walenty złamał ten zakaz i błogosławił śluby młodych legionistów. Został za to wtrącony do więzienia. Legenda głosi, że św. Walenty jako pierwszy pobłogosławił też małżeństwo poganina i chrześcijanki.
Aresztowania dokonał Calpurnius, prefekt Rzymu, strażnikiem zaś był Asterius, dowódca jego straży. Walenty głosił Ewangelię swemu strażnikowi i dzięki cudowi zdołał go nawrócić – adoptowana córka Asteriusa odzyskała wzrok. Legenda mówi, że dziewczyna odzyskała go pod wpływem wielkiej miłości. Walenty zakochał się w niewidomej córce swojego strażnika.
Strażnik i całe jego domostwo zostali ochrzczeni. To niestety stało się powodem zaostrzenia kary dla Walentego, ponieważ nawrócenie Asteriusa rozwścieczyło cesarza. Nakazał bić Walentego kijami, a następnie ściąć mu głowę. Według przekazu umęczeni zostali także Asterius i jego cała rodzina. Egzekucję wykonano w Rzymie, prawdopodobnie 14 lutego 269 lub 270 r.
Według legendy Walenty przed swą egzekucją posłał do swojej ukochanej list pożegnalny, podpisany „od Twojego Walentego”. Tradycja wysyłania takich listów (oraz obchodów pamiątki święta św. Walentego) zbiegła się z rzymskim świętem Lupercaliów, w trakcie których urządzano także loterię miłosną (młodzieńcy losowali imiona dziewcząt umieszczone w skrzyni).
Niedługo po egzekucji Walentego pobożna rzymska matrona Sabinilla poprosiła o wydanie jego ciała, które pochowała w swej posiadłości przy Via Flaminia. W 350 r. została w tym miejscu wzniesiona bazylika. Została ona zniszczona w VII wieku za czasów Honoriusza I. Obecnie pozostały jedynie ruiny w pobliżu katakumb, zawierających jeden z najstarszych (również z VII wieku) obrazów ukrzyżowania
Kult świętego bardzo szybko rozszerzył się w całej chrześcijańskiej Europie.